BA TƯ - Rumi

Mawlānā Jalāl-ad-Dīn Muhammad Rūmī (tiếng Ba Tư: مولانا جلال الدین محمد رومی; tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: Mevlânâ Celâleddin Mehmed Rumi; tiếng Ả Rập: جلال الدين الرومي; còn gọi là Mawlānā Jalāl-ad-Dīn Muhammad Balkhī, gọi theo tên thành phố Balkh, quê hương của nhà thơ. Tuy vậy cách gọi ngắn gọn và phổ biến nhất bằng tiếng Anh là: Rumi, 30 tháng 9 năm 1207 – 17 tháng 12 năm 1273) – nhà thần học, nhà thơ viết bằng tiếng Ba Tư của Hồi giáo mật tông, một trong những nhà thơ vĩ đại nhất mọi thời đại.

Tiểu sử:
Rumi sinh ở Balkh (nay là Afghanistan) trong gia đình một nhà thần học theo giáo phái Sufism (tạm dịch: Hồi giáo mật tông). Từ nhỏ được học hành đến nơi đến chốn không chỉ thần học mà nhiều ngành khoa học khác. Năm 1220 gia đình chuyển về Konya (nay là Thổ Nhĩ Kỳ). Năm 1231 bố mất, Rumi thay vị trí của bố, thành lập nhóm Mevlevi đóng vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, xã hội của phương Đông Hồi giáo đương thời và có ảnh hưởng đến nhiều thế kỷ sau đấy. Thời kỳ này Rumi viết tập thơ: Divan và nhiều tác phẩm triết học. Là học trò của Shams-e Tabrizi, nhiều bài thơ của mình, Rumi ký tên Shams-e Tabrizi. Tác phẩm quan trọng nhất: Những khổ thơ tâm linh (Masnavi-ye Manavi), trình bày những nội dung cơ bản của Hồi giáo mật tông (Sufism), được Rumi thể hiện xen lẫn với những ngụ ngôn dân gian, lối viết dễ hiểu và ngôn ngữ đại chúng. Tác phẩm này có sự ảnh hưởng rất lớn đến văn học phương Đông Hồi giáo.

Cuộc đời và sáng tạo của Rumi được nhà văn Orhan Pamuk, giải Nobel Văn học 2006, thể hiện trong tác phẩm “Quyển sách đen, 1990” của mình.

  

Một số bài thơ

  

ANH VÀ EM

Giây phút hạnh phúc ta bên nhau, hai đứa – anh và em
Hai thể xác, một tâm hồn hoà hợp – anh và em
Bóng tối mờ, tiếng chim hót cho ta niềm bất tử
Ta đi xuống vườn trong lặng lẽ – anh và em.
Những ngôi sao trên trời chiếu sáng cho ta xuất hiện
Ta hoá thành mặt trăng tròn vành vạnh – anh và em.
Không còn hai người, ta sung sướng hoá thân làm một
Tránh xa những điều tiếng thị phi ác độc – anh và em
Và những con chim trên trời yêu nhau chảy máu
Nơi ta trong đêm hai đứa cùng vui vẻ – anh và em
Nhưng thật diệu kỳ: trong khoảnh khắc cùng nhau hai đứa
Thì một người ở Irắc, một ở Khorasan – anh và em.


NHỮNG GÌ MẮT THẤY

Những gì mắt thấy là nguyên hình chứ không phải là bản chất
Bản chất là bất tử - chỉ chết những gì trong tầm nhìn của mắt.

Ngươi đừng buồn vì nến tắt, đừng khóc bởi tiếng động ngừng
Vì chúng không biến mất mà chỉ phản chiếu không còn.

Vậy thì ta và bản chất của ta? Nhọc nhằn vào thế giới
Ta đi lên đến đỉnh theo bậc thang của biến hình biến thái.

Ngươi từ không trung trở thành đá, sau thành cỏ thành cây
Sau thành động vật – bí ẩn của bí ẩn trong sự luân phiên này!

Và bây giờ được thành người, được trời cho hiểu biết
Nhưng hình thù của người từ đất sét – không hề vững chắc!

Ngươi sẽ thành thiên sứ, qua ngắn ngủi con đường trần
Rồi sẽ không trở về với đất mà về với trời xanh.

Kẻ khổ hạnh hãy quên trời xanh, hãy chìm sâu xuống vực
Lặp lại cuộc đời của biển bao la trong từng giọt nước.

ALI HỎI LAYLI

Ali hỏi Layli: “Chẳng lẽ vì em
Mà Majun đã trở nên điên cuồng.

Da ngăm đen, em hơn gì người khác?
Người giống như em có mà đầy khắp”.

Layli trả lời: “Ngươi không phải Majun, hãy im!”
Ánh sáng nhận thức không sáng cho tất cả trong đêm.

Không phải mọi người mất ngủ đều hiểu được
Rằng giấc ngủ say làm người ta day dứt.

Chỉ ai vứt được nó như gông xiềng.
Ai khát khao chân lý bằng cả tấm lòng.

Nhưng nếu như nỗi sợ chết làm mỏi mệt
Mà trong tim cháy lên niềm khao khát.

Thì trong lòng không có sự trắng trong
Không hiểu ra sắc đẹp của vĩnh hằng.

Kẻ u mê ngủ bằng giấc ngủ chết
Bằng cái nhìn trống rỗng trong đôi mắt.


ANH HỀ CƯỚI ĐĨ LÀM VỢ

Giáo sĩ bảo anh hề: “Sao vậy em!
Sao em cưới đĩ làm vợ cho mình?

Nếu như em không có gì vội vã
Ta tìm cho em gái trinh làm vợ!”

Hề trả lời: “Tôi đây anh hãy xem
Người đã từng cưới vợ tới chín lần

Phụ nữ do trời sinh ra thế cả
Gương mặt tôi đen đi vì đau khổ!

Tôi lấy đĩ về làm vợ cho mình
Biết đâu lại thành một người vợ ngoan.

Để trí tuệ giúp gì khi hoạn nạn
Còn giờ tôi đi con đường điên loạn.



TÔI – LÀ CUỘC ĐỜI CỦA NGƯỜI TÔI YÊU THƯƠNG

Tôi biết làm gì hở những người chính đạo? Tôi không biết được mình
Tôi không theo đạo Hồi, đạo Do Thái, Công giáo, không là giáo sĩ
Không từ phương Đông, phương Tây. Không từ đất liền hay biển cả.
Không từ sao chép của thiên nhiên, không từ những hành tinh
Không từ không khí, không từ nước, không từ đất, không từ lửa
Không từ tồn tại, sinh tồn, không từ ngai vàng hay cày gỗ
Không từ Ấn Độ, Trung Hoa, không từ Bungari hoặc Xắc-xông
Không từ những triều đại của I-rắc hoặc của Khorasan
Không từ Adam và Eva, không từ chốn địa đàng, nơi cực lạc
Nơi ở của tôi là vô gia cư, dấu vết của tôi là biệt tăm biệt tích
Không hồn, không xác, tất cả là cuộc đời của người tôi yêu thương.

TRANH LUẬN VỀ VOI

Mới đây người ta mang từ Ấn Độ
Về đây con voi, đặt trong nhà nhỏ.

Nhưng những kẻ trả tiền vào xem voi
Họ đến xem voi trong lúc tối trời.

Trong bóng tối không nhìn ra gì cả
Những người này chỉ dùng tay sờ mó.

Từ xưa nay ở đây không có voi
Nên người ta tranh luận với nhau hoài.

Một người sờ được cái vòi nhận xét:
“Voi giống như là cái ống tháo nước!”

Người thứ hai sờ được vào đôi tai:
“Vớ vẩn, giống cái quạt – con vật này!”

Người thứ ba sờ đôi chân phục phịch
Lại nói rằng: “Voi giống như gỗ súc”.

Người thứ tư ve vuốt tấm lưng trần
Dứt khoát rằng voi giống cái đi-văng.

Tất cả hình dung ra con vật đó
Theo nhiều vẻ, không hề nhìn thấy nó.

Ý kiến họ nhảm nhí, không đáng tin
Họ - những người dốt nát tự lúc sinh.

Vì giá như họ cầm theo ngọn nến
Thì đã chẳng có bất đồng quan điểm.


RUBAIYAT

Người đang yêu thì đâu có cần gì giáo luật
Anh ta say sưa tôn giáo khác thật dịu dàng
Trong tình chẳng còn trái tim, lý trí hay thân xác
Ai chưa mất những thứ kia thì chưa phải say tình.

TRONG VÒNG TAY CỦA NGƯỜI YÊU DẤU

Ngài lên tiếng: “Đằng sau cửa là ai?”
Tôi trả lời: “Con – đầy tớ của Ngài”.
Ngài lại hỏi: “Con đến làm chi vậy?”
“Chúa tể ơi, con đến phụng sự Ngài”

Ngài hỏi tiếp: “Con đi trong bao lâu?”
Tôi rằng: “Một khi Ngài còn cho phép”.
Ngài lại hỏi: “Trong lửa được bao lâu?”
Tôi rằng: “Một khi con chưa thanh sạch

Con xin thề tình yêu chỉ với Ngài
Đấy, lời thề của con là như vậy
Con đem chức tước, sang giàu đổi lấy
Chỉ mỗi tình yêu để kính dâng Ngài”.

Ngài lại hỏi: “Con đi tìm điều gì?”
“Con mong Ngài bạn của con mãi mãi”.
Ngài hỏi tiếp: “Con muốn gì ở ta?”
“Chỉ phước đức của Ngài, và chỉ vậy”.

Ngài hỏi tiếp: “Bạn đồng hành là ai?”
Tôi trả lời: “Là tiếng gọi của Ngài”
“Thế điều gì đã gọi con đến đấy?”
“Đấy là mùi hương từ rượu của Ngài”.

“Thế đâu là niềm hạnh phúc của con?”
“Là được làm bạn với vị Đế Vương”.
“Con sẽ tìm ra điều gì ở đấy?”
Tôi trả lời: “Điều kỳ diệu cả trăm”.

Ngài lại hỏi: “Sao cung điện trống không?”
Tôi trả lời: “Vì trộm ở bên trong”.
Ngài hỏi tiếp: “Kẻ trộm là ai vậy?”
“Là kẻ can ngăn Ngài đến với con”.

Ngài hỏi tiếp: “Ở đâu có yên bình?”
Tôi trả lời: “Trong phụng sự, hy sinh”.
Ngài lại hỏi: “Điều gì cần từ bỏ?”
Tôi trả lời: “Chỉ cứu rỗi con mong”.

“Đâu là bất hạnh của những người trần?”
“Trong sự hiện diện của một mối tình”.
“Làm sao để sống một đời hạnh phúc?”
“Giữ sự thật với chính bản thân mình”.

Còn bây giờ đến lúc cần im lặng
Sự thật của Ngài tôi đã nói ra
Và từ chính mình bạn hãy ra đi
Cả cánh cửa, mái nhà không thể cản.

In the Arms of the Beloved

He said, "Who is at my door?"
I said, "Your humble servant."
He said, "What business do you have?"
I said, "To greet you, 0 Lord."

He said, "How long will you journey on?"
I said, "Until you stop me."
He said, "How long will you boil in the fire?"
I said, "Until I am pure.

"This is my oath of love.
For the sake of love
I gave up wealth and position."

He said, "What do you seek?"
I said, "To have you as my constant friend."
He said, "What do you want from me?"
I said, "Your abundant grace."

He said, "Who was your companion on the journey?
I said, "The thought of you, O King."
He said, "What called you here?"
I said, "The fragrance of your wine."

He said, "What brings you the most fulfillment?"
I said, "The company of the Emperor."
He said, "What do you find there?"
I said, "A hundred miracles."

He said, "Why is the palace deserted?"
I said, "They all fear the thief."
He said, "Who is the thief?"
I said, "The one who keeps me from -you.

He said, "Where is there safety?"
I said, "In service and renunciation."
He said, "What is there to renounce?"
I said, "The hope of salvation."

He said, "Where is there calamity?"
I said, "In the presence of your love."
He said, "How do you benefit from this life?"
I said, "By keeping true to myself".

Now it is time for silence.
If I told you about His true essence
You would fly from yourself and be gone,
and neither door nor roof could hold you back!