MEXICO - Juana Inés de la Cruz

Sor (ni cô) Juana Inés de la Cruz (tên đầy đủ bằng tiếng Tây Ban Nha: Juana Inés de Asbaje y Ramírez de Santillana) (12 tháng 11 năm 1651 – 17 tháng 4 năm 1695) – nữ nhà thơ của trường phái Baroque, nữ tu sĩ của Tân Tây Ban Nha (nay là México).

Tiểu sử:
Juana Inés de la Cruz sinh ở San Miguel Nepantla, gần Mexico City. Bố mẹ cô là những người không làm đám cưới ở nhà thờ nên Juana cũng như các người chị của cô đều được ghi trong sổ nhà thờ là “trẻ lạc”, nghĩa là con của những cuộc hôn nhân không hợp pháp. Lên 6 tuổi Juana bắt đầu học viết và may vá, lên 8 tuổi đã đọc rất nhiều sách, kể cả sách triết học, thần học và y khoa, cũng trong thời gian này cô bé Juana bắt đầu viết những bài thơ đầu tiên. Sau đó cô được học văn, toán, thần học, các môn khoa học tự nhiên và ngoại ngữ. Juana Inés de la Cruz nổi tiếng là một cô gái xinh đẹp và thông minh, có rất nhiều người ngưỡng mộ và muốn giành được trái tim của người đẹp nhưng tất cả đều bị từ chối.

Tháng 8 năm 1667 Juana quyết định đi tu nhưng đến tháng 2 năm 1669 mới được tiếp nhận vào tu viện Order of St. Jérôme. Người đời cho rằng Juana đi tu là do thất tình nhưng chính cô giải thích rằng chỉ có tu viện (ở thời đấy) là nơi có đầy đủ mọi điều kiện cho cuộc sống của phụ nữ cũng như một người yêu thơ ca và thần học như cô. Thơ tình là mảng thơ nổi tiếng nhất của Juana Inés de la Cruz được in đều đặn từ ngày bà còn sống cho đến tận ngày nay. Ngoài thơ, bà còn viết một số bi kịch có giá trị như: Amor es mas laberinto, Los empeños de una casa, El martir del Sacramento San Hermenegildo và El cerco de Joseph.

Có thể gọi Juana Inés de la Cruz là nhà thơ lớn đầu tiên của châu Mỹ. Bà được gọi là “Nàng thơ thứ X”, tác phẩm của bà được in bằng máy lần đầu tiên ở Thành phố Mexico. Tên của bà được đặt cho một miệng núi lửa trên Sao Thủy.

Juana Inés de la Cruz mất ngày 17 tháng 4 năm 1695 ở tu viện Order of St. Jérôme.

Tác phẩm:
* Toàn tập tác phẩm 4 tập (Obras completas. t. 1—4, Мéх., 1951—57.
* Toàn tập tác phẩm 4 tập (Obras completas, cuatro tomos,  México, 1951-1957.

* Toàn tập tác phẩm (Obras completas, México: Porrúa, 1989.

Một số bài thơ tình

SONETO
về sự kỳ quặc của tình yêu

Người yêu tôi thì tôi chẳng hề yêu
Tôi yêu cái người với tôi hờ hững
Với nước mắt người không yêu – tôi tàn nhẫn
Nhưng lại mềm lòng khóc trước người yêu.

Tôi dâng tình cho kẻ phỉ báng tôi
Và dè bỉu người với tôi thờ phụng
Vẻ giễu cợt người yêu tôi chịu đựng
Người tôi không yêu – tôi giễu cợt người.

Yêu, không yêu – tôi khổ với cả hai
Luôn vô tâm một người trong số họ
Yêu, không yêu – tôi tự mình đau khổ
Cả hai đều hành hạ cõi lòng tôi.

Một – năn nỉ làm tai tôi choáng váng
Một – trước van lơn của tôi im lặng.


SONETO
về lòng thù hận, kẻ không xứng với tình thì
không nên thù ghét, vì rằng, ghét cũng như yêu,
sẽ giữ con người ta luôn ở gần bên trái tim.

Tại vì sao cứ ngày một mạnh hơn
Để ta nguyền rủa và ta thù oán
Ta làm giây máu hận thù lên kiếm
Kẻ giẫm bùn càng vấy bẩn mình hơn.

Tình yêu ơi mi còn khủng khiếp hơn
Cả thuốc độc, giờ ta đang dần chết
Mi thâm độc và ta đây nhận biết
Rằng mi không xứng với sự ghen hờn.

Đứng trước mi, ta thà chịu van xin
Vì giấu đi, thì khi ta mong muốn
Hồi tưởng về quá khứ ta thấy rằng

Ta căm ghét mi, nhưng mà có thể
Không phải mi – mà ta tự ghét mình
Rằng một thuở đã từng yêu như thế.

SONETO
an ủi sự ghen tuông bằng lý lẽ của lý trí

Có lẽ nào anh để nỗi hờn ghen
Giành chiến thắng trước trí tuệ của mình?
Và lẽ nào lòng ghen tuông tai ác
Biến anh trở nên một kẻ điên cuồng?

Có lẽ nào cả điểm cuối của tình
Và điểm đầu anh đều căm ghét chúng?
Hãy nhớ lại xem – tình đâu hứa hẹn
Với anh rằng sẽ yêu đến ngàn năm.

Trên đời này mọi thứ chỉ phù vân
Dòng thời gian cuốn đi không thương tiếc
Ta đâu có quyền bắt được nó dừng.

Trong lầm lẫn cay đắng, con người trần
Không tin rằng: tình yêu và hạnh phúc
Không muôn đời mà chỉ một thời gian.


SONETO
chứng minh rằng tình yêu cần sự hài hòa mọi lúc.

Một tấm gương cho những người sùng mộ
Mà biết bao người đẹp vẫn mơ về:
Rằng bàn thờ sẽ không là bàn thờ
Nếu người ta không dâng đồ tế lễ.

Vẻ đẹp tàn phai nhưng lòng cảm phục
Vẫn cháy lên trong ai đó một mình
Và để sắc đẹp trở nên thánh thần
Cần những lời nguyện cầu tha thiết nhất.

Tôi sợ đám đông những người thán phục
Tôi chỉ mong một tình cảm chân thành
Của một người – người mà tôi cảm phục

Người cần tình yêu thủy chung sau trước.
Tình cũng như muối ăn, dở vô cùng
Khi quá mặn, cũng như khi quá nhạt.

SONETO
an ủi người hay ghen tuông,
chứng minh rằng tính hay thay đổi
của tình yêu là không tránh khỏi.

Tình yêu đến, tình mang theo cơn sốt
Thức trắng đêm và mệt mỏi bơ phờ
Cùng với buồn lo là mối nghi ngờ
Tình sống bằng van xin và nước mắt.

Sau đó bày trận đánh không cân sức
Với mưu mô, gian dối, vẻ lạnh lùng
Rồi thóa mạ, sỉ nhục với hờn ghen
Và cuối cùng ngọn lửa tình tự tắt.

Qui luật tình yêu vô cùng khắc nghiệt
Tình cảm chết rồi không thể hồi sinh.
Anh trách em – liệu có gì lợi lộc?

Vì đau khổ của anh là không thực
Vì anh đâu bị lừa dối bởi tình
Chỉ đơn giản hạn của tình đã hết.


SONETO
nói về sự hình dung
cố níu giữ tình đã bay xa.

Bóng ma hạnh phúc cay đắng hãy dừng!
Hỡi bóng ma từ thiên đàng trốn thoát
Tại vì ai, em chết vì hạnh phúc
Trong khổ đau sống tiếp cuộc đời mình.

Như mẩu sắt đứng trước thỏi nam châm
Hút em bằng vẻ dịu dàng bủn xỉn
Sao anh coi tình yêu là tiêu khiển
Biến người yêu thành nô lệ hả anh?

Nhưng anh người chúa tể của tình em
Chớ đắc thắng! dù mỉm cười đắc thắng
Rằng em giăng thòng lọng chỉ hoài công.

Những đường nét khó nắm bát của anh
Từ tay em thoát ra bằng lừa dối
Nhưng anh muôn đời – trong ngục ước mơ em!

SONETO

lý lẽ của lý trí an ủi
cho sự đau khổ của tình yêu.

Bằng nỗi buồn, tình yêu làm kinh ngạc
Đẩy tôi lâm vào cảnh tự hạ mình
Tôi cần cái chết như sự lãng quên
Và cầu xin nó đến ngay lập tức.

Đắm chìm trong buồn đau và day dứt
Linh hồn sai tính góp những giận hờn
Rồi nhân lên để vì sự lãng quên
Tôi cần đến cả một nghìn cái chết.

Trước những đòn roi giận dữ điên cuồng
Con tim đã sẵn sàng cho cái chết
Đau khổ giày vò cho nát tâm can.

“Chẳng lẽ mi không biết tự thương mình –
Nhận thức của tôi bỗng nhiên vặn hỏi –
Trong tình yêu ai từng hạnh phúc hơn?”


SONETO
về sự đau khổ của tình yêu không gì
có thể sánh bằng, tuy nhiên, kẻ gây ra
nó xứng đáng với điều này.

Anh thấy không – em trở thành nô lệ
Của tình yêu, và tồn tại của mình
Đang lắt lay trong xiềng xích của tình
Đến muôn đời tự do không hề có.

Anh thấy không – em buồn, em đau khổ
Tâm hồn em đang chịu những cực hình
Quằn quại trên đống lửa vẫn mơ rằng
Sự trừng phạt sẽ phần nào giảm nhẹ.

Anh thấy không – em không còn lý trí
Em khóc than cho số phận của mình
Anh thấy không – con đường em máu đỏ.

Giữa hoang tàn của dối gian, cách trở
Anh thấy không? Nhưng em vẫn tin rằng
Anh xứng đáng khổ đau nhiều hơn thế.

SONETO
chứng minh rằng tình yêu không xứng cần được
chuộc lại bằng sự thú nhận chân thành.

Hổ thẹn như khói độc giày vò em
Tình của em đã sa vào nhầm lẫn
Tình đặt ra trước mắt em vật cản
Ngọn lửa khát khao không thể nào ghìm.

Em không dám tin vào đôi mắt mình
Em nghĩ mình nhìn thấy điều gian dối
Em lâm vào cảnh phải đành chịu lụy!
Có phải vì chỉ tại đã yêu anh?

Đi xuyên qua mọi đau khổ của tình
Em muốn quên đến muôn đời muôn kiếp.
Nhưng thuộc đắng trao trí tuệ cho em:

Tất cả mở ra, sự thật rõ ràng.
Chỉ lời thú nhận của em sẽ chuộc
Sai lầm của em, gian dối của anh.


SONETO
nói về sự ghen tuông, nghi ngờ
được an ủi bằng những giọt nước mắt.

Ngày hôm qua em đã nói với anh
Em nhìn thấy qua đôi mắt lạnh lẽo:
Anh đã không tin những lời em bảo
Anh đòi em phải trải hết lòng mình.

Tình tỏ ra sự mạnh mẽ của tình
Và kỳ diệu, nghe lời em van vỉ
Tình đem trao ý chí cho dòng lệ
Lộ vẻ bơ phờ mệt mỏi của tim.

Anh hãy quên đi nỗi sợ vô tình
Quên hờn ghen, nghi ngờ vô căn cứ.
Chẳng lẽ anh qua dòng lệ của em

Lại không nghe ra tiếng thổn thức lòng
Hướng về anh, cầu xin anh tha thứ
Khi đưa tay chùi dòng lệ của em?