HÀN QUỐC - Doãn Thiện Đạo

 Yun Seon-do (22 tháng 6 năm 1587 - 11 tháng 6 năm 1671), tự là Ước Nhi (약이 約而 Yag-i), hiệu là Cô Sơn (고산 孤山 Gosán "trái núi cô độc"), Hải Ông (해옹 海翁 Haeong) - là một nhà Nho, học giả, soạn giả, nhà thơ nổi tiếng, quan lại nhà Triều Tiên. Ông còn là nhà luận chiến và thành viên của phái Nam Nhân (남인 南人).

Tiểu sử:
Yun Seon-do sinh năm 1587, trong một gia đình danh giá ở Seoul. Năm lên 11 tuổi ông được cho vào chùa học. đọc nhiều sách về kinh sử, y dược, chiêm thuật, âm dương địa lý v.v... Năm 17 tuổi cưới vợ và tiếp tục nghiên cứu các tác phẩm kinh điển, mà đặc biệt là triết học của Chu Hi. Sau này ông vẫn dạy cho con mình học kỹ môn học này vì sự thịnh vượng của gia đình và dòng họ. Năm 1612 ông thi đậu tiến sĩ và bắt đầu thăng tiến trong sự nghiệp nhưng do tính tình khảng khái, ông tố cáo một số vị quan tham nhũng nên bị đày đi Gyeongwon ở tỉnh Hamgyeong và Gijang ở tỉnh Gyeongsang. Sau này, đến năm 1623, nhân sự kiện vua Gwanghaegun bị lật đổ, vua Injo (Nhân Tổ) được đưa lên ngôi thì ông mới được trả tự do.

Năm 1633, Yun Seon-do tham gia kỳ thi tuyển chọn quan văn và đỗ trạng nguyên ở tuổi 47. Tiếp đó, ông từng làm quan cai quản địa phương, chăm lo cho dân vùng Seongsan tỉnh Gyeongsang nhưng sau lại bỏ chức, về sống ẩn dật ở nơi thôn dã. Đến khi cuộc chiến năm Bính Tý (1636) nổi lên với sự xâm lược của nhà Thanh, ông đã kéo theo các nghĩa binh và nô lệ đi ra đảo Ganghwa. Tuy nhiên, trên đường đi, nghe tin vua Injo đã đầu hàng nên ông đã quay thuyền đi về phía đảo Jeju. Nhưng rồi thuyền của ông gặp sóng to gió lớn, phải dừng chân ở đảo Bogil và ông đã chọn luôn đây làm nơi ẩn cư trong một quãng thời gian dài.

Phần lớn cuộc đời 85 năm của đời mình ông sống ở nơi thôn dã, đã suy ngẫm về cuộc đời và đã dâng hết đời mình cho thơ ca.

Thơ ca:
Yun Seon-do được coi là bậc thầy vĩ đại nhất của thể loại thơ SIJO (thời điệu) trong văn học Hàn Quốc. Tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là Ngư phủ tứ thời từ (Thơ về bốn mùa của người đánh cá) là một tập thơ cổ tả cảnh sắc bốn mùa của một nhà thông thái ở ẩn ven biển. Tập thơ có 40 bài này thể hiện sự hòa nhập công việc và đời sống của con người với dòng chuyển động của thời gian. Nhà thơ chiêm nghiệm về cuộc sống ở ẩn, tránh xa mọi sự bon chen nơi chính trường. Ngư phủ - đấy là hình bóng cổ xưa của nhà thông thái sống hòa mình với thiên nhiên. Tác phẩm này đã được Nguyễn Viết Thắng dịch ra tiếng Việt, cốt truyện và tâm trạng chung của nó gợi cho ta nhớ đến Ông già và biển cả của Ernest Hemingway.

Tác phẩm:

*Gosansunsaengyugo(고산선생유고, 孤山先生遺稿)

*Byuljip(별집, 別集)

*Yakhwaje(약화제, 藥和劑)

*Chubangjeonsunchangyak(처방전선창약, 癬瘡藥)

*Hwaechungyak(회충약, 蛔蟲藥)

*Haesuyak(해수약, 咳嗽藥)

*Bokhakshinbang(복학신방, 腹학神方)

*Wooyukshinbang(우역신방, 牛疫神方)

*Ohseonjubang(오선주방, 五仙酒方)

 

MỘT SỐ BÀI THƠ SÁU CÂU

Năm người bạn

Bạn bè của tôi: là tre xanh

Là dòng suối, là thông, là đá.

Còn khi ánh trăng sáng tỏ

Thì tôi hạnh phúc bội phần

Bạn của tôi, bạn hãy tin rằng

Tôi không cần bè bạn nào hơn.

Tre

Không hề giống với cây

Cũng không hề giống cỏ.

Ngươi trống rỗng bên trong

Và bên ngoài cứng cựa.

Ta yêu tre vì thế

Tre xanh suốt quanh năm.

Suối

Người nói rằng màu của mây tuyệt đẹp

Nhưng đôi khi mây vẫn có màu đen.

Người nói rằng lời của gió thanh sạch

Nhưng đôi khi lời của gió lặng ngừng.

Ta nghĩ rằng trên đời này chỉ nước

Luôn tuôn chảy và tuyệt đẹp thường xuyên.

Thông

Nếu trời nóng – những bông hoa sẽ nở

Nếu trời lạnh – những chiếc lá sẽ rơi.

Thì tại vì sao, cây thông, với ngươi

Không sợ gì bão tuyết hay băng giá?

Ta biết rằng: bộ rễ ngươi vững chắc

Đâm rất sâu vào vương quốc cái chết.

Đá

Tại vì sao hoa nở

Rồi sau đó hoa tàn

Vì sao cây cỏ xanh

Rồi sau thành vàng úa?

Trên đời này chỉ có

Đá - vẫn thế thường xuyên.

Trăng

Trăng nhỏ nhắn giữa trời

Mà chiếu khắp hoàn vũ.

Ta biết tìm ở đâu

Ngọn đèn như vậy nữa?

Để ngọn đèn lặng lẽ

Nhìn người bạn thân yêu!

  

Ngư phủ tứ thời từ

XUÂN

I

Sương đã tan trên sông

Mặt trời chiếu trên núi

Ngư phủ hãy bơi thuyền.

Đã lui con nước đêm

Con nước ngày đang tới

Ngư phủ hãy bơi thuyền.

Hoa đầy làng bên sông

Ta thích hoa trên núi.

II

Trời nóng, tiếng chim vang

Bầy cá tung tăng lượn

Ngư phủ hãy ngưng thuyền

Hai, ba con chim mòng

Lượn lờ trên dòng nước

Mái chèo hãy khua vang.

Ta có mang theo mình

Bình rượu ngon? – không chắc.

III

Thổi nhẹ cơn gió đông

Mơn man dòng nước mát

Ngư phủ hãy bơi thuyền.

Theo hướng tây con đường

Ta ngắm nhìn con nước

Mái chèo hãy khua vang.

Một ngọn núi đi ngang

Trước mắt còn núi khác.

IV

Có tiếng hót của chim

Chắc là chim tu hú?

Ngư phủ hãy ghé xem!

Thấp thoáng chốn xa xăm

Ngôi làng trong sương sớm

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Trước mặt, đầm nước trong

Bầy cá tung tăng lượn.

V

Những tia nắng bình minh

Trên mặt sông lấp lóa

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Con thuyền bơi vòng quanh

Ta đuổi theo bầy cá

Mái chèo hãy khua vang!

Nhưng bỗng nhớ Khuất Nguyên

Quên đuổi theo bầy cá.

VI

Giờ đã buổi hoàng hôn

Thuyền ta quay về lại

Ngư phủ hãy căng buồm.

Liễu rũ trên đồi non

Con thuyền ta nhẹ lướt

Cơn gió thổi căng buồm.

Nhớ về ba vị quan

Ta khổ vì ghen tức.

VII

Thuyền đi trong mùi hương

Những cành lan đẹp quá

Ngư phủ hãy dừng thuyền!

Một cánh hoa bập bềnh

Cánh hoa trên dòng nước

Mái chèo hãy khua vang.

Ta mang đi màn sương

Đem ánh trăng về lại.

VIII

Ta như say mùi hương

Ngập tràn trong buổi sớm

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Cánh hoa hồng đầy sông

Ta về nơi huyền diệu

Mái chèo hãy khua vang!

Giờ đã rất xa xăm

Đời lăng xăng bận rộn.

IX

Ta chiêm ngưỡng ánh trăng

Trên thuyền ta tỏa sáng

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Chẳng lẽ giờ là đêm?

Có tiếng chim tu hú.

Mái chèo hãy khua vang!

Ta hạnh phúc vô vàn

Không nhớ về nhà nữa.

X

Nhưng đã đến bình minh

Ngày mai là ngắn ngủi

Ngư phủ hãy ghé thuyền!

Chống cây gậy của mình

Ta vào ngôi nhà nhỏ

Mái chèo hãy khua lên!

Ta tránh đời lăng xăng

Sống cuộc đời ngư phủ,

HẠ

XI

Đã ngừng lại cơn giông

Dòng sông trong trở lại

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Không giấu nổi vui mừng

Thuyền bơi về phía trước

Mái chèo hãy khua vang!

Cây bút nào thần tiên

Vẽ sông trong làn khói?

XII

Ta dùng lá gói cơm

Thức ăn không cần đến

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Mưa hay nắng, bên mình

Áo tơi là người bạn

Mái chèo hãy khua lên!

Lấy chim mòng làm gương

Chim hôm nay ngoan lắm.

XIII

Gió thổi cánh bèo rung

Dưới thuyền dòng nước mát

Ngư phủ hãy căng buồm!

Cơn gió hè thổi lên

Con thuyền ta lúc lắc

Gió hãy thổi căng buồm!

Dù ngược bắc xuôi nam

Ta về đâu cũng được.

XIV

Khi thế sự nhiễu nhương*

Thì ta về ở ẩn.

Ngư phủ hãy lên thuyền!

Nơi ngọn nguồn sông Giang

Coi chừng sông giận dữ

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Bơi trên dòng Châu Giang

Coi chừng hồn thi sĩ.

*Trong bài thơ này có nhắc đến hai sự kiện lịch sử. Sự kiện lịch sử thứ nhất – đấy là cái chết của Ngũ Tử Tư (Ngũ Viên) vị tướng thời Xuân Thu trong lịch sử Trung Hoa. Sau khi Ngũ Viên bị buộc phải tự tử, Phù Sai đem thây ông nhét vào túi da ngựa thả trôi trên sông Giang… Đã hơn một nghìn năm mà sông Giang vẫn còn nổi sóng. Đấy là do linh hồn của Ngũ Viên vẫn còn chưa yên lặng. Nhớ lại điều này, ngư phủ (tức Doãn Thiện Đạo) tự nhủ mình: “Coi chừng sông giận dữ”. Sự kiện lịch sử thứ hai – đấy là cái chết của Khuất Nguyên. Sau khi bị đày ra Giang Nam, ông suốt ngày ca hát như người điên, làm bài phú “Hoài Sa” rồi ôm một phiến đá, gieo mình xuống sông Mịch La tự tử. Nhớ lại điều này, ngư phủ tự nhủ mình: “Coi chừng hồn thi sĩ”.

XV

Đá đẹp xếp thành hàng

Phía trên – hàng liễu rủ

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Trên đường gặp ngư ông

Nhưng con đường cách trở

Mái chèo hãy khua vang!

Nếu người đó như chim

Ta tiếp như vua Thuấn*.

*Đế Thuấn (chữ Hán: 帝舜) là một vị vua huyền thoại thời Trung Hoa cổ đại.

XVI

Ngày mùa hạ tưng bừng

Ta mừng, không để ý

Ngư phủ hãy hạ buồm!

Ngư phủ hãy hát lên

Bàn tay cùng hòa nhịp

Mái chèo hãy khua vang!

Ai hiểu thấu cõi lòng

Bài ca muôn năm cũ?

XVII

Ta trải chiếc áo choàng

Để làm giường trên cát

Ngư phủ hãy neo thuyền.

Đã quen với muỗi đêm

Quấy rầy và phiền nhiễu

Nhưng ruồi càn rỡ hơn.

Điều sợ nhất trên trần

Thì dân đen cũng biết.

XVIII

Ai hôm qua nói rằng

Gió đêm khơi dậy sóng?

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Nơi bờ bến vắng tanh

Con thuyền con rời bến

Mái chèo hãy khua lên!

Hoa cỏ như rung rinh

Cúi chào ta trên bến.

XIX

Ngắm nhìn ngôi nhà mình

Mây núi đang vây lấy

Ngư phủ hãy lên thuyền!

Với quạt trong tay mình

Ta đi ra bờ đá

Mái chèo hãy khua vang!

Ai dám gọi ngư ông

Là biếng lười, trống rỗng?

THU

XX

Cuộc đời cho lãng quên

Ta sống đời phiêu lãng

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Ai cười nhạo ngư ông?

Như cuộc đời nghệ sĩ.

Mái chèo hãy khua vang!

Tốt đẹp cả hè – xuân

Nhưng sao bằng thu được.

XXI

Thu đến bên hồ nước

Thu về trên núi non

Thuyền ta về phía trước.

Ta cất bước lên đường

Giữa muôn trùng sóng nước

Mái chèo hãy khua vang!

Ta tránh đời lăng xăng

Càng  xa, càng hạnh phúc!

XXII

Nơi có bầy gà hoang

Núi hiện trong sương sớm

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Ta chèo thuyền đi săn

Niềm say mê mãnh liệt

Mái chèo hãy khua vang!

Đồi núi trong hoàng hôn

Khoác trên mình thổ cẩm.

XXIII

Cá bạc đã đầy khoang

Mắt lưới ngời lấp lánh

Ngư phủ hãy đưa thuyền!

Ta sẽ lên bờ sông

Nhóm lửa cho bữa tối

Mái chèo hãy khua vang!

Và sau đó nghiêng bình

Rót ly đầy uống cạn.

XXIV

Sảng khoái cơn gió nam

Con thuyền ta đầy cá

Ngư phủ hãy dong buồm!

Bóng trên đất trùm lên

Nhưng tim đầy hạnh phúc

Mái chèo hãy khua vang!

Chưa bao giờ chán nhìn

Những lá phong màu đỏ.

XXV

Giọt sương trắng lung linh

Trăng giữa trời sáng tỏ

Ngư phủ hãy giữ thuyền!

Cung điện vua xa xăm

Giá mà trăng cũng sáng!

Mái chèo hãy khua vang!

Còn nếu không, thì trăng

Gửi cho ta thuốc thỏ*.

*Dân gian cho rằng trên mặt trăng có con thỏ bào chế thuốc chữa bệnh.

XXVI

Hai nơi giống như in

Ở đâu ta tìm thấy

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Ở đây quạt không cần

Bụi đất không bay tới.

Mái chèo hãy khua vang!

Ở đây không xì xầm

Tai không cần bịt lại.

XXVII

Sương rơi lên áo quần

Nhưng mà ta không lạnh

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Con thuyền ta không bền

Nhưng mà không nguy hiểm

Như những kẻ làm quan.

Dù sao ta vẫn mong

Mai mốt này vẫn thế!

XVVIII

Ngôi nhà giữa rừng thông

Để chị Hằng chiêm ngưỡng

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Nhưng chẳng lẽ tìm đường

Chốn không người, u tịch?

Mái chèo hãy khua vang!

Bốn phía dây trường xuân

Mây trên đầu vây lấy.

XXIX

Nhưng đột ngột mây đen

Tan nhanh, trời rực sáng

Ngư phủ hãy lên đường!

Thiên nhiên như lặng ngừng

Trước màu xanh của biển

Mái chèo hãy khua vang!

Biển dường như sâu hơn

Và trắng hơn – bọt sóng.

ĐÔNG

XXX

Ngư phủ có sẵn sàng

Để lên đường câu cá

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Nghe nói hồ Động Đình

Mùa đông hồ đông cứng.

Mái chèo hãy khua vang!

Còn ở đây mùa đông

Ta vẫn ngồi câu cá.

XXXI

Mùa đông nước từ sông

Chảy vào hồ xa lắm

Ngư phủ hãy căng buồm!

Hãy vui, ngày yên bình

Ta đi ra biển lớn

Mái chèo hãy khua vang!

Người ta thường nói rằng

Ra biển câu cá lớn.

XXXII

Đêm qua tuyết rơi, làm

Tất cả đều thay đổi

Ngư phủ hãy lên thuyền!

Trước mặt – biển ngát xanh

Sau lưng – đồi tuyết trắng

Mái chèo hãy khua vang!

Giống cực lạc, niết bàn

Mà không đời cát bụi.

XXXIII

Ta vui, ta hát lên

Bàn tay cùng vỗ nhịp

Ngư phủ hãy bơi thuyền!

Đi qua vịnh nước nông

Không nghi ngờ gì cả

Mái chèo hãy khua vang!

Nhưng cơn gió ngông cuồng

Làm ta suy nghĩ lại.

XXXIV

Trắng xóa những con mòng

Bay đi tìm chỗ ngủ

Ngư phủ hãy hạ buồm!

Phía trước là bóng đêm

Xoáy vòng cơn gió tuyết

Mái chèo hãy khua lên!

Giống như thuở hồng hoang

Cả đêm, chim và tuyết.

XXXV

Quây lại thành vòng tròn

Vách đá màu xanh, đỏ.

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Mẻ cá nhiều hay không

Dù cá to hay nhỏ

Mái chèo hãy khua vang!

Ta ngồi trong áo rơm

Xung quanh đều im lặng.

XXXVI

Trên bờ một cây thông

Xanh đen trên tuyết trắng

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Những đám mây màu đen

Hãy che đời khổ ải.

Mái chèo hãy khua vang!

Sóng của biển rì rầm

Sóng đời không nghe thấy.

XXXVII

Cùng với mẹ - thiên nhiên

Người xưa từng kết bạn

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Người xưa cũng đã từng

Giữa trời đông câu cá.

Mái chèo hãy khua lên!

Việc người xưa đã từng

Thì người nay vẫn thế.

XXXVIII

Nhưng giờ đã hoàng hôn

Ta cần tìm nơi nghỉ

Ngư phủ hãy neo thuyền!

Tuyết rơi, nhà sáng đèn

Ta hạnh phúc trở lại

Mái chèo hãy khua vang!

Ta sẽ ngồi ngắm trăng

Giữa trời đêm đến sáng.